Αποποίηση της κληρονομιάς: Τα κρίσιμα σημεία

ΜΕΡΟΣ 1^ο 

Τι είναι αποποίηση της κληρονομιάς

ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ είναι η μονομερής δήλωση του κληρονόμου ότι δεν θέλει την κληρονομιά και την αποκρούει. Είναι δικαίωμά του να αποποιηθεί την κληρονομιά εάν θεωρήσει πως δεν τον συμφέρει να την αποδεχθεί. (Κ.Πολ.Δ. 812)

Που υποβάλλεται η δήλωση της αποποίησης

Η δήλωση της αποποίησης γίνεται στον Γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομιάς δηλαδή στο Ειρηνοδικείο, στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά το χρόνο του θανάτου του την κατοικία του και, αν δεν είχε κατοικία ούτε διαμονή, το Ειρηνοδικείο της Πρωτεύουσας του Κράτους. 
ΑΚ. 1848.

Αν η αποποίηση έγινε ενώπιον αναρμοδίου δικαστηρίου, τότε είναι άκυρη. 

Άρθρο 1851 Α.Κ

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης χωρίς διαθήκη

Η προθεσμία αποποίησης είναι 4 μήνες από το θάνατο του κληρονομούμενου (η προθεσμία αυτή μπορεί να αρχίσει να «μετράει» από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής της κληρονομίας σε αυτόν) (επαγωγή της κληρονομίας: δείτε παρακάτω). 

Ο νόμος θεωρεί ότι κάποιος είναι κληρονόμος πλέον, δηλαδή έχει σιωπηρώς αποδεχθεί την κληρονομία, όταν έχει παρέλθει άπρακτη η παραπάνω προθεσμία των 4 μηνών για να προβεί σε αποποίηση (λέγεται και πλασματική αποδοχή).

(Η «επαγωγή» της κληρονομιαίας περιουσίας στον κληρονόμο:)  

Επαγωγή είναι η μεταβίβαση (η κτήση του δικαιώματος) της κληρονομιαίας περιουσίας  στον κληρονόμο ή στον κληροδόχο της περιουσίας που κληρονομείται  από τον νόμο ή από την διαθήκη, 1710 Α.Κ.

Δηλαδή:
Α. Μεταβίβαση του δικαιώματος στην περιουσία εκ του νόμου στους εγγύτερους-πλησιέστερους συγγενείς  
Β. Μεταβίβαση του δικαιώματος στην περιουσία εκ τής διαθήκης στου εγγύτερους  συγγενείς  ή και άλλα μη συγγενικά πρόσωπα
Ως προς τη γνώση της επαγωγής στον αποποιούμενο επισημαίνεται ότι, για την παραδοχή της ως αφετηρίας της προθεσμίας, δεν αρκεί η γνώση του θανάτου του κληρονομουμένου, αλλά επιπροσθέτως και των περιστατικών εκείνων που συνιστούν τους αναγκαίους νομικούς όρους για την κλήση του κληρονόμου στην κληρονομιά του αποβιώσαντος, όπως, π.χ., είναι η ανυπαρξία διαθήκης και η εγγύτερη συγγενική σχέση με τον κληρονομούμενο.

(Χρόνος επαγωγής στην κληρονομία)

Είναι ο χρόνος θανάτου του κληρονομουμένου

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης όταν υπάρχει διαθήκη

Η προθεσμία αποποίησης είναι 4 μήνες από τη δημοσίευση της διαθήκης
(η προθεσμία αυτή μπορεί να αρχίσει να «μετράει» από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής της κληρονομίας σε αυτόν με διαθήκη) 
Ο νόμος θεωρεί ότι κάποιος είναι κληρονόμος πλέον, δηλαδή έχει σιωπηρώς αποδεχθεί την κληρονομία, όταν έχει παρέλθει άπρακτη η παραπάνω προθεσμία των 4 μηνών για να προβεί σε αποποίηση (λέγεται και πλασματική αποδοχή)

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης όταν ο κληρονομούμενος ήταν κάτοικος εξωτερικού (τελευταία κατοικία)

Η προθεσμία αποποίησης είναι 12 μήνες από το θάνατο του κληρονομούμενου (ή: από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής κληρονομίας σε αυτόν)  

Ο νόμος θεωρεί ότι κάποιος είναι κληρονόμος πλέον, όταν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αυτή για να προβεί σε αποποίηση (λέγεται πλασματική αποδοχή)

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης όταν ο κληρονόμος έμαθε «τα νέα» ενώ διέμενε στο εξωτερικό

Η προθεσμία αποποίησης είναι 12 μήνες από το θάνατο του κληρονομούμενου (ή: από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση της επαγωγής κληρονομίας σε αυτόν)  

Ο νόμος θεωρεί ότι κάποιος είναι (οριστικός) κληρονόμος πλέον, όταν παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αυτή για να προβεί σε αποποίηση (λέγεται πλασματική αποδοχή)

Άρθρο 1847 Α.Κ

Η προθεσμία υποβολής της δήλωσης της αποποίησης όταν ο κληρονόμος είναι ανήλικος

Τις ίδιες παραπάνω προθεσμίες έχουν και οι ανήλικοι κληρονόμοι, με ένα επί πλέον  πλεονέκτημα σε σχέση με τους ενήλικες: είναι κληρονόμοι με το ευεργέτημα της απογραφής.

(Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο για τις «ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΧΑΡΙΣΤΙΚΗ ΑΙΤΙΑ»)

Η αποποίηση μπορεί να γίνει με αντιπρόσωπο του κληρονόμου.  Ο ρόλος του Έλληνα Προξένου στο εξωτερικό

Η αποποίηση μπορεί να γίνει με αντιπρόσωπο του κληρονόμου. Απαιτείται όμως ειδική πληρεξουσιότητα με συμβολαιογραφικό έγγραφο.

Η πληρεξουσιότητα αυτή μπορεί να γίνει ενώπιον του Έλληνα Προξένου όταν πρόκειται για κληρονόμο που μένει στην αλλοδαπή (ο Πρόξενος στην περίπτωση αυτή ασκεί τα καθήκοντα του Συμβολαιογράφου). Η αποποίηση όμως θα γίνει μετά, ενώπιον του δικαστηρίου της κληρονομιάς, που όπως είπαμε είναι το μόνο αρμόδιο όργανο. Α.Κ. 1848

Η αποποίηση είναι άκυρη στις παρακάτω περιπτώσεις:

Α. Αν ο κληρονόμος δηλώσει αρχικά ότι αποδέχεται ρητά ή σιωπηρά την κληρονομιά, και μετά κάνει και αποποίηση, τότε η αποποίηση αυτή θεωρείται άκυρη. Άρθρο 1849 Α.Κ.

Β. Αν γίνει μετά την πάροδο της προθεσμίας για αποποίηση. Αν περάσει η προθεσμία, η κληρονομιά θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή σιωπηρώς. Άρθρο 1850 Α.Κ.

Γ. Αν έγινε πριν από την επαγωγή της περιουσίας ή από πλάνη ως προς το λόγο της επαγωγής. Επίσης είναι άκυρη, αν έγινε υπό αίρεση ή προθεσμία ή για μέρος της κληρονομιάς. Άρθρο 1851

Δ. Αν έγινε ενώπιον αναρμοδίου δικαστηρίου. Άρθρο 1851 Α.Κ

Η αποποίηση για ένα μέρος της κληρονομίας

Εάν η αποποίηση γίνει για μέρος της κληρονομιαίας περιουσίας τότε είναι επίσης άκυρη. Άρθρο 1851 Α.Κ

Σημείωση: Mπορεί να γίνει μερική αποποίηση της κληρονομιάς, όταν ο κληρονόμος καλείται να κληρονομήσει περισσότερες μερίδες από τον ίδιο λόγο ή από διάφορετικούς λόγους και εφ’ όσον δεν ορίζει κάτι άλλο η διαθήκη   
Ίδιος λόγος=κλήση του κληρονόμου σε περισσότερες μερίδες από διάφορες διαθήκες
Διαφορετικοί λόγοι=κλήση του κληρονόμου εν μέρει από διαθήκη και εν μέρει από τον νόμο. Άρση του δικαιώματος της αποποίησης κάθε μερίδος εάν ο διαθέτης όρισε με την διαθήκη του διαφορετικά. Άρθρο 1853 Α.Κ.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Ο κληρονόμος μπορεί να αποδεχθεί ή να αποποιηθεί κάθε μερίδα χωριστά. Μπορεί, π.χ. ο εξ αδιαθέτου κληρονόμος να αποδεχθεί την δική του κληρονομική μερίδα και να αποποιηθεί την επαχθείσα σε αυτόν λόγο αποποίησης από συγκληρονόμο.

Αν ο κληρονόμος δεν δήλωσε ότι αποποιείται μόνο την αρχική μερίδα ή μόνο την κατά προσαύξηση μερίδα ή και τις δύο, είναι θέμα ερμηνείας για το ποιά μερίδα αποποιείται. Αν δεν προκύπτει κάτι άλλο, εγγύτερο προς την βούληση του αποποιημένου, τότε η αποποίηση αφορά και τις δύο μερίδες.

Συμβολαιογραφικό έγγραφο – Υποθηκοφυλακείο – Πράξη Αποδοχής 

Ρητή αποδοχή κληρονομιάς υπάρχει όταν γίνεται με σκοπό την μεταγραφή της στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο, ώστε να αποκτηθεί η κυριότητα επί του ακινήτου της κληρονομιάς. Στη ρητή αποδοχή θα πρέπει να συνταχθεί συμβολαιογραφικό έγγραφο (είναι η λεγόμενη πράξη αποδοχής).

Σιωπηρή αποδοχή κληρονομιάς υπάρχει όταν η θέληση προσωρινού κληρονόμου να γίνει οριστικός κληρονόμος συνάγεται από πράξεις του όπως π.χ. η αίτηση για έκδοση κληρονομητηρίου, η αγωγή για τη διεκδίκησή της ή ακόμα και η χρήση πράγματος της κληρονομιάς. 

Εάν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιαία περιουσία, ποιoς δικαιούται να την αποκτήσει στη συνέχεια

Αν ο κληρονόμος αποποιηθεί την κληρονομιά, η επαγωγή που αποποιήθηκε θεωρείται ότι δεν του έγινε ποτέ. Η κληρονομιά επάγεται σ’ εκείνον που θα είχε κληθεί, αν κληρονόμος που αποποιήθηκε δεν ζούσε κατά το θάνατο του κληρονομουμένου.

(Η αποποιηθείσα περιουσία θα αποκτηθεί από τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους του αποποιηθέντος κληρονόμου την περιουσία αυτή). Η επαγωγή θεωρείται ότι έγινε κατά το θάνατο του κληρονομουμένου για τον νέο-επόμενο κληρονόμο. Άρθρα 1854 και 1856  Α.Κ.

Μετά την αποποίηση της κληρονομιαίας περιουσίας, ποιες ημερομηνίες έχει ο επόμενος δικαιούχος – κληρονόμος για να αποποιηθεί και αυτός την περιουσία. Από πότε αρχίζουν οι σχετικές ημερομηνίες.

Στην περίπτωση αυτή υπάρχει μετάθεση του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης για τον χρόνο αποποίησης της κληρονομιάς.
Εδώ η φορολογική υποχρέωση γεννιέται κατά το χρόνο της αποποίησης της κληρονομιάς ή κληροδοσίας, γι’ αυτόν που έγινε δικαιούχος εξαιτίας αυτής της αποποίησης. N.2961/2001 άρθρο 7 η

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: O A΄ πεθαίνει την 20η /8/2017. Ο Β΄ είναι μοναδικός κληρονόμος του Α΄. Ο Β΄αποφασίζει να ασκήσει το δικαίωμα της αποποίησης και κάνει την αποποίηση στο Ειρηνοδικείο την 15η/9/2017. Ο επόμενος εγγύτερος συγγενής του Β,΄ δηλαδή ο Γ΄, αρνείται με την σειρά του  την επαγωγή σε αυτόν της κληρονομιαίας περιουσίας και θα κάνει αποποίηση και αυτός. Η προθεσμία των 4 μηνών αρχίζει γι αυτόν από την 15/9/2017 (δηλαδή από την ημέρα που ο Β΄έκανε την αποποίηση) 

ΜΕΡΟΣ 2^ο

Σε περίπτωση αποποίησης της κληρονομίας, τι φόρο (κληρονομιάς) οφείλει ο επόμενος δικαιούχος 

Σε περίπτωση αποποίησης της κληρονομιάς, εκείνος (ο επόμενος κληρονόμος) που καθίσταται δικαιούχος της κτήσης από την αιτία αυτή οφείλει το φόρο, τον οποίο θα κατέβαλε ο αποποιηθείς κληρονόμος κατά την επαγωγή προς αυτόν, εφόσον ο φόρος αυτός είναι μεγαλύτερος. Ν.2961/2001 άρθρο 30.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
O AB κληρονόμησε μια μονοκατοικία από τον πατέρα του, αξίας 600.000€. Αρνείται να αποδεχθεί την κληρονομία αυτή και την αποποιείται. Εάν έκανε αποδοχή της κληρονομιάς θα πλήρωνε φόρο 16.500€
Στην θέση διαδοχής του ακολουθούν τα δύο παιδιά του στα οποία μοιράζεται η περιουσία του πατέρα του (κληρονομική μερίδα από 300.000€ κάθε παιδί).
Σύμφωνα με το άρθρο 30, ο φόρος κληρονομιάς που θα αναλογεί στα δύο παιδιά είναι: 
-πρώτο παιδί: Στις 300.000€ αναλογεί φόρος               1.500€
-δεύτερο παιδί: Στις 300.000€ αναλογεί φόρος            1.500€
Σύνολο φόρου κληρονομίας των δύο τέκνων               3.000€
ΕΠΕΙΔΗ το συνολικό ποσό των δύο φόρων κληρονομίας που αναλογεί στα δύο παιδιά είναι μικρότερο από το ποσό που θα κατέβαλλε ο μπαμπάς τους (16.500€), θα πρέπει να καταβάλλουν το ποσό αυτό (16.500€) με την δήλωση φόρου κληρονομιάς που θα υποβάλλουν στην εφορία. Το ποσό αυτό θα μερισθεί σε μέρη ανάλογα στους δύο αυτούς κληρονόμους και επομένως ο κάθε ένας τους θα καταβάλλει φόρο 8.250€  (δηλαδή: 16.500€ /2 = 8.250€)  

Προσωρινός κληρονόμος-Οριστικός κληρονόμος

Ο κληρονόμος αποκτά την κληρονομιά αυτοδικαίως, δηλ. χωρίς πράξη αποδοχής εκ μέρους του, κατ’ αρχήν από το χρονικό σημείο του θανάτου του κληρονομουμένου (άρθρα 1711, 1846 Α.Κ.),  Πρόκειται για προσωρινό κληρονομικό δικαίωμα (προσδοκία δικαιώματος το οποίο γίνεται οριστικό δικαίωμα μόνο με την απώλεια του δικαιώματος για αποποίηση της κληρονομιάς). Δηλαδή: εάν κάνω αποποίηση χάνω το προσωρινό δικαίωμα. Εάν δεν κάνω αποποίηση, τότε έχω αποδεχθεί (σιωπηρά ή με δήλωσή μου) την κληρονομιά και το προσωρινό μου δικαίωμα μετατρέπεται σε οριστικό. 

Σε περίπτωση υπάρξεως διαθήκης: το δικαίωμα (προσωρινό ή οριστικό) χάνεται όταν δημοσιευθεί η διαθήκη και ανατρέπει την σειρά διαδοχής εις βάρος του εξ αδιαθέτου κληρονόμου.
  
Αποποίηση κληρονομιάς από το Δημόσιο: Το Δημόσιο δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά

Το δημόσιο δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομιά που του έχει επαχθεί εξ αδιαθέτου ΑΚ. 1848
Σημείωση: Εφ’ όσον όλοι οι κληρονόμοι του αποβιώσαντος αποποιηθούν όλη η περιουσία του θα καταλήξει στο Ελληνικό Δημόσιο. 

Αποποίηση κληρονομιάς: Δεν είναι νόμιμη η παρακράτηση των συντάξεων των μελών της οικογενείας για χρέη του θανόντος, όταν έχουν κάνει αποποίηση της κληρονομιάς 

Σε περίπτωση θανάτου δανειολήπτη του Τ.Π.& Δανείων και αποποίησης της κληρονομιάς του από τα μέλη της οικογενείας του, τα οποία καθίστανται δικαιούχοι εξ ιδίου δικαίου συνταξιοδοτικών παροχών, λόγω θανάτου του άμεσα ασφαλισμένου, δεν είναι νόμιμη η παρακράτηση από το Ταμείο τμήματος των συνταξιοδοτικών αυτών παροχών για την εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων του αποβιώσαντος δανειολήπτη.
ΝΣΚ 219/2016.

Αποποίηση της ψιλής κυριότητος 

H ψιλή κυριότητα ακινήτων υπόκειται σε φόρο  όταν περιέλθει σε άλλον κληρονόμο ή κληροδόχο, κατόπιν αποποίησης της κληρονομιάς ή κληροδοσίας από εκείνον που έχει με ιδιαίτερο τίτλο την επικαρπία.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: 
Ο ΓΔ, 66 ετών, κατέχει την επικαρπία ενός ακινήτου, αξίας 200.000€, και αργότερα κληρονομεί και την ψιλή κυριότητα. ΔΕΝ θέλει όμως την ψιλή κυριότητα. Κάνει αποποίηση κληρονομιάς γι’ αυτήν (δηλαδή την ψιλή κυριότητα). Κατόπιν τούτου η ψιλή κυριότητα περιέρχεται νομίμως στον επόμενο κληρονόμο έστω τον ΑΖ
Ο ΑΖ θα φορολογηθεί αμέσως για την αξία της ψιλής κυριότητος ΑΝ ΚΑΙ ΔΕΝ ΚΑΤΕΧΕΙ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΡΠΙΑ.
Και ο φόρος θα υπολογισθεί: 200.000 Χ 3/10  = 60,000€  = η αξία της επικαρπίας
Επομένως, 200.000€ μείον 60.000€  = 140.000€  = η αξία της ψιλής κυριότητος    

Η Αποποίηση της κληρονομιάς και η λήψη της κληρονομιαίας περιουσίας από τον επόμενο κληρονόμο, δεν είναι Δωρεά.
Προσδοκία δικαιώματος.

Στην δωρεά προϋπόθεση είναι η μείωση της περιουσίας του δωρητή και η αύξηση της περιουσίας του δωρεοδόχου.(Α.Κ. 497)  

Στην περίπτωση της αποποίησης κληρονομιάς ο κληρονόμος έχει προσδοκία δικαιώματος και όχι κεκτημένο δικαίωμα (είναι προσωρινός κληρονόμος και μόνο με την αποδοχή της κληρονομιάς γίνεται οριστικός κληρονόμος) και επομένως στην αποποίηση της κληρονομιάς δεν είναι δωρεά αφού δεν χάνει κάποιο δικαίωμα. Θεωρείται ότι δεν έγινε επαγωγή της κληρονομιάς στον αποποιηθέντα.

Όταν λοιπόν οφείλεται κάποιος χωρίς να χάνει κάποιος άλλος την ίδια περιουσία, δεν υπάρχει περίπτωση δωρεάς  

Στην περίπτωση της παραίτησης από κάποιο δικαίωμα που δεν έχει αποκτηθεί ακόμα δεν είναι περιουσιακό στοιχείο εφ’ όσον το δικαίωμα αυτό εξαρτάται από κάποια αναβλητική ή διαλυτική αίρεση (δηλαδή δεν υπάρχει κεκτημένο δικαίωμα αλλά προσδοκία δικαιώματος όπως είπαμε παραπάνω). Και εδώ η παραίτηση από το δικαίωμα αυτό δεν αποτελεί δωρεά, εάν γίνει στο χρονικό σημείο αυτής της προσδοκίας

Αποποίηση: όταν ο κληρονομούμενος είχε επιχείρηση την οποία ΔΕΝ συνεχίζουν οι κληρονόμοι – Ενημέρωση της Δ.Ο.Υ.

Σε περίπτωση μη συνέχισης της επιχείρησης από τους κληρονόμους, η δήλωση διακοπής υποβάλλεται από έναν τουλάχιστον εκ των κληρονόμων εντός 30 ημερών από τη λήξη της προθεσμίας αποποίησης που προβλέπεται από τον νόμο. (Θυμίζουμε ότι η αποποίηση στην περίπτωση αυτή ,πρέπει να γίνει πριν την λήξη της προθεσμίας των 120 ημερών    
ΠΟΛ.1178/11.8.2015 παρ.1η  ΠΟΛ.1006/31.12.2013 άρθρο 8 παρ.1

Όταν δεν γίνει αποποίηση: όταν ο κληρονομούμενος είχε επιχείρηση πριν πεθάνει, την οποία συνεχίζουν οι κληρονόμοι – Ενημέρωση στη Δ.Ο.Υ.

Σε περίπτωση θανάτου και συνέχισης της επιχείρησης από τους κληρονόμους (λόγω κληρονομικής διαδοχής), η δήλωση διακοπής εργασιών (έντυπο Μ4 «δήλωση διακοπής δραστηριότητος») υποβάλλεται από τον ή τους κληρονόμους εντός 30 ημερών από την ενεργό ανάμειξή τους στην κληρονομούμενη επιχείρηση 

Επίσης, στην περίπτωση που δεν ασκηθεί από τους κληρονόμους το δικαίωμα της αποποίησης μέσα στους 4 μήνες, η δήλωση διακοπής εργασιών (έντυπο Μ4 «δήλωση διακοπής δραστηριότητος») θα υποβληθεί από τους κληρονόμους όχι πέραν των 30 ημερών από τη λήξη της προθεσμίας αποποίησης που προβλέπεται από τις διατάξεις του άρθρου 1847 του Αστικού Κώδικα (άρθρο 29 παρ. 1 γ΄ Ν. 1642/1986, όπως ισχύει) και συνυποβάλλεται το έντυπο Μ7 προκειμένου να δηλωθεί η σχέση του/των κληρονόμου/ων. 
ΠΟΛ.1178/11.8.2015 παρ.1η  ΠΟΛ.1006/31.12.2013 άρθρο 8 παρ.1

Αιτία θανάτου: όταν ο κληρονομούμενος ΔΕΝ είχε επιχείρηση πριν πεθάνει

Ειδικά σε περίπτωση θανάτου, φυσικού προσώπου μη επιτηδευματία, η δήλωση Μ1 « Δήλωση Απόδοσης ΑΦΜ/ Μεταβολής Ατομικών Στοιχείων», υποβάλλεται από έναν τουλάχιστον εκ των κληρονόμων ή των εγγυτέρων συγγενών συνυποβάλλοντας ληξιαρχική πράξη θανάτου και Δήλωση Σχέσεων Φορολογουμένου (έντυπο Μ7), το αργότερο μέχρι τη λήξη προθεσμίας υποβολής της δήλωσης Φορολογίας Εισοδήματος.. Στις περιπτώσεις που το έντυπο Μ1 υποβάλλεται από εξουσιοδοτημένο άτομο, κατατίθεται και ευκρινές φωτοαντίγραφο του στοιχείου ταυτότητας του υπόχρεου. 
ΠΟΛ.1178/11.8.2015 παρ. 1α  ΠΟΛ.1006/31.12.2013 άρθρο 3 παρ.2

Τι είναι η Κληροδοσία

Κληροδοσία είναι η (με διάταξη της διαθήκης) παροχή περιουσιακής ωφέλειας σε κάποιον (λέγεται κληροδόχος), χωρίς αυτός να είναι κληρονόμος. Άρθρο 1967 Α.Κ.  

Είναι αιτία θανάτου κτήση.

Η κληροδοσία αποτελεί και είναι βάρος της κληρονομίας και εκπίπτει από αυτήν.
(…για τα βάρη και τα χρέη της κληρονομιάς, διαβάστε αύριο στο τρίτο και τελευταίο μέρος της δημοσίευσης για την αποποίηση…)

Ο κληροδόχος αποκτά ενοχική αξίωση κατά τον θάνατον του κληρονομουμένου: 
– κατά του βεβαρημένου κληρονόμου ή
– κατά του βεβαρημένου καταπιστευματοδόχου  ή
– κατά του βεβαρημένου κληροδόχου 
(όπως θα έχει ορίσει ο διαθέτης στην διαθήκη του)

Ο κληροδόχος πρέπει να υποβάλλει φορολογική δήλωση κληρονομίας (μέσα στις καθορισμένες ημερομηνίες) και στην συνέχεια προσκομίζει το πιστοποιητικό κληρονομίας στον κληρονόμο για να του αποδοθεί το κληροδότημα. Εάν δεν προσκομίσει στον κληρονόμο το πιστοποιητικό κληρονομίας του προισταμένου της Δ.Ο.Υ. ότι δηλώθηκε το κληροδότημα και πληρώθηκε ο φόρος, τότε ο κληρονόμος έχει το δικαίωμα να αρνηθεί να παραδώσει το κληροδότημα στον κληροδόχο.

ΜΕΡΟΣ 3ο

Α. Γιατί ο κληρονόμος θα πρέπει να πάρει σωστή απόφαση για να προχωρήσει ή όχι στην αποποίηση

Ο κληρονόμος πρέπει να σταθμίσει εάν πρέπει να προχωρήσει εάν πρέπει να προχωρήσει σε ενέργειες για να αποδεχθεί ή να αποποιηθεί την κληρονομία. Γι’ αυτό θα ερευνήσει, θα ψάξει, εάν η κληρονομιαία περιουσία έχει χρέη ή βάρη, και εάν αυτές οι επιβαρύνσεις δημιουργήθησαν πριν ή μετά την ημερομηνία του θανάτου του κληρονομούμενου.

Ποια χρέη εκπίπτονται:

Από την αξία της κληρονομιαίας περιουσίας και από κάθε μερίδα κατ’ αναλογία, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά από το διαθέτη, εκπίπτονται:

Α) Τα βέβαια και εκκαθαρισμένα χρέη του κληρονομουμένου, που νόμιμα υφίστανται κατά το χρόνο του θανάτου αυτού, τα οποία αποδεικνύονται:

•τα χρέη που προκύπτουν από δημόσιο έγγραφο 
οποιοδήποτε δημόσιο έγγραφο

•χρέη που προκύπτουν από δικαστική απόφαση
α) …… από δικαστική απόφαση προγενέστερη του θανάτου του κληρονομουμένου, έστω και αν η απόφαση αυτή τελεσιδίκησε μεταγενέστερα,

•χρέη που προκύπτουν από ιδιωτικό έγγραφο
αβ) από ιδιωτικό έγγραφο το οποίο απόκτησε βέβαιη χρονολογία πριν από το θάνατο του κληρονομουμένου,

•χρέη που προκύπτουν από τα βιβλία του κληρονομουμένου
γ) από τα εμπορικά βιβλία του κληρονομουμένου, εφόσον αυτά τηρούνται κατά τις διατάξεις των σχετικών νόμων και εφόσον πρόκειται για εμπορικά χρέη του αποβιώσαντος.

•χρέη που προκύπτουν από τα βιβλία των δανειστών
γ) από τα εμπορικά βιβλία των δανειστών του κληρονομουμένου, εφόσον αυτά τηρούνται κατά τις διατάξεις των σχετικών νόμων και εφόσον πρόκειται για εμπορικά χρέη του αποβιώσαντος

•χρέη από οφειλή προίκας

•Β) Η οφειλή από προίκα του κληρονομουμένου, εφόσον δεν αποδόθηκε η προίκα κατά τη διάρκεια του γάμου.

•Προκειμένου για προίκα, διατιμημένη λόγω πώλησης ή σε χρήμα ή κατά τις διατάξεις των άρθρων 1412 και 1413 του Α. Κ., η οποία συστάθηκε πριν από την 1η Μαΐου 1954, εκπίπτεται από την κληρονομιά το ποσό αυτής που αναφέρεται στο προικοσύμφωνο αφού πολλαπλασιαστεί επί το λόγο Τ2/Τ1 των μέσων ετήσιων τιμαρίθμων καταναλωτή της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος (Ε.Σ.Υ.Ε.) του χρόνου απόδοσης (Τ2) και του χρόνου σύστασης (Τ1).

•χρέη από οφειλή φόρων, τελών και δικαιωμάτων προς το Δημόσιο

•Γ) Τα χρέη του κληρονομουμένου από φόρους, τέλη ή άλλα δικαιώματα προς το Δημόσιο, δήμους και κοινότητες ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, έστω και αν ο τίτλος, στον οποίο στηρίζεται η βεβαίωση αυτών, έγινε οριστικός και τελεσίδικος μετά το θάνατο του κληρονομουμένου.

•χρέη από νοσήλεια

•Δ) Τα χρέη από νοσηλεία που ανάγονται στους τελευταίους 6 μήνες της ασθένειας του κληρονομουμένου και υφίστανται κατά το θάνατο αυτού.
Ν. 2961/2001 άρθρο 21 παρ.1

Σ.Σ. Στα παραπάνω χρέη μπορεί να γίνει χρηματική αποτίμηση κατά τον χρόνο του θανάτου του θανόντος – κληρονομούμενου. Αν δεν μπορούν να αποτιμηθούν οι υποχρεώσεις αυτές, τότε δεν μπορούν να είναι χρέη της κληρονομίας και επομένως δεν μπορούν να συμπεριληφθούν στο παθητικό της κληρονομιάς.

Δεν εκπίπτονται τα χρέη του κληρονομουμένου:

•που αναγνωρίζονται μόνο με τη διαθήκη, (Σ.Σ. προφανώς ο νομοθέτης δεν επιθυμεί την έκπτωση αυτών των χρεών για να αποτρέψει την πιθανή δημιουργία ψεύτικων-εικονικών χρεών με την διαθήκη)

•καθώς και κάθε άλλο χρέος προς
-τους κληρονόμους
-ή κληροδόχους
-ή προς ανιόντες,
-ή κατιόντες,
-ή συζύγους και αδελφούς
των κληρονόμων ή κληροδόχων
Ν. 2961/2001 άρθρο 21 παρ.2
(Σ.Σ. Οι οφειλές προς τους παραπάνω δεν εκπίπτονται από το ενεργητικό της κληρονομιάς έστω και αν συντρέχουν ουσιαστικές ή τυπικές προϋποθέσεις για την έκπτωσή τους όπως π.χ. με δικαστική απόφαση, ή με άλλο δημόσιο ή ιδιωτικό έγγραφο βέβαιης χρονολογίας.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Mπορεί όμως οι παραπάνω οφειλές να εκπεστούν εάν ο κληρονόμος υποβάλλει αίτηση στον έφορο και αποδείξει ότι οι οφειλές αυτές είναι πραγματικές (π.χ. δαπάνες ανέγερσης κτισμάτων σε οικόπεδο της κληρονομίας κλπ)

Στην περίπτωση αυτή ο έφορος μπορεί να κάνει δεκτές αυτές τις οφειλές.)
 
Χρέη του κληρονομούμενου που βαρύνουν ακίνητα της ημεδαπής και της αλλοδαπής

Στην περίπτωση αυτή θα επιμερισθεί το χρέος μεταξύ των ακινήτων της ημεδαπής και της αλλοδαπής (ανάλογα με την αξία τους) και θα εκπεστεί μόνο το κομμάτι του χρέους που αντιστοιχεί στα ακίνητα της ημεδαπής. Ν.2961/2001 άρθρο 24

Χρέη του κληρονομούμενου που εκπίπτονται από τα κληρονομιαία ακίνητα της ημεδαπής και όχι της αλλοδαπής

Τα χρέη αυτά εκπίπτονται από την κληρονομιαία περιουσία που φορολογείται στην Ελλάδα. Και εδώ παρατηρούμε ότι ισχύει ο επιμερισμός των χρεών αυτών σε μέρη ανάλογα της αξίας των ακινήτων της ημεδαπής και της αλλοδαπής, δηλαδή εκπίπτονται (αναλογικά) μόνο από την αξία των ακινήτων της ημεδαπής που φορολογούνται στην Ελλάδα

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:
Η περιουσία του Α.Β. κληρονομείται από τον Γ.Δ.
Ένα μέρος της περιουσίας αυτής βρίσκεται στην Ελλάδα και ανέρχεται σε 120.000€
Ένα μέρος της περιουσίας αυτής (ακίνητα) βρίσκεται στην αλλοδαπή και δεν φορολογείται στην Ελλάδα και ανέρχεται σε 180.000€.
Κατά τον χρόνο του θανάτου υπάρχει ένα χρέος στην ημεδαπή, το οποίο είναι εκκαθαρισμένο και ανέρχεται σε 60.000€
Ποιο ποσό του χρέους θα εκπεσθεί;
Αξία κληρονομιαίας περιουσίας στην Ελλάδα 120.000€ 40%
Αξία κληρονομιαίας περιουσίας στην αλλοδαπή 180.000€ 60%
Σύνολο κληρονομιαίας περιουσίας σε Ελλάδα- αλλοδαπή 300.000€
Το χρέος των 60.000€ θα μερισθεί σε μέρη ανάλογα 40% και 60%:
Tμήμα του χρέους που θα εκπεστεί:
Α. 60.000 Χ 40% = 24.000 (=το τμήμα του χρέους που θα εκπεστεί)
Β. 60.000 Χ 60% = 36.000 (=το τμήμα του χρέους που δεν θα εκπεστεί. Αφορά τα ακίνητα της κληρονομίας που ευρίσκονται στο εξωτερικό)

Χρέη του κληρονομουμένου στην αλλοδαπή που δεν βαρύνουν ειδικά τα ακίνητα

Τα χρέη της αλλοδαπής όταν δεν βαρύνουν ακίνητα που βρίσκονται στην αλλοδαπή ή στην ημεδαπή, τότε μερίζονται σε μέρη ανάλογα της αξίας:
– Της κινητής περιουσίας που βρίσκεται στην αλλοδαπή, εφ όσον η κινητή αυτή περιουσία φορολογείται στην Ελλάδα (περίοδος μικρότερη της δεκαετίας)
– Της ακίνητη περιουσία
– που βρίσκεται στην αλλοδαπή, η οποία δεν φορολογείται στην Ελλάδα και εκπίπτεται το τμήμα εκείνο του χρέους που αναλογεί-αντιστοιχεί στην κινητή περιουσία που βρίσκεται στην αλλοδαπή και φορολογείται στην Ελλάδα. 
ΠΡΟΣΟΧΗ: Eάν το χρέος που αναλογεί στην φορολογήσιμη στην Ελλάδα κινητή περιουσία είναι μεγαλύτερο από την αξία της, αποτιμηθείσας, κινητής περιουσίας που βρίσκεται στην αλλοδαπή, τότε το υπερβάλλον ποσό του χρέους δεν εκπίπτεται.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΡΩΤΟ (Εκπίπτεται όλο το χρέος που αναλογεί στην κινητή περιουσία που βρίσκεται στο εξωτερικό και φορολογείται στην Ελλάδα με φόρο κληρονομίας):
– Αξία κινητής περιουσίας που βρίσκεται στην αλλοδαπή 80.000€
– Αξία ακίνητης περιουσίας που βρίσκεται στην αλλοδαπή 120.000€
ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 200.000€
======
– Συνολικό χρέος του κληρονομουμένου στην αλλοδαπή 160.000€
======
Το χρέος των 160.000€ θα επιμερισθεί σε μέρη ανάλογα των περιουσιών (κινητής και ακίνητης) της αλλοδαπής, δηλαδή:
α) 80.000 Χ 160.000 / 200.000 = 64.000€ χρέος που αντιστοιχεί στην κινητή περιουσία που κληρονομείται στην αλλοδαπή και φορολογείται στην Ελλάδα. ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΑΥΤΟ ΘΑ ΕΚΠΕΣΤΕΙ
β) 120.000 Χ 160.000 / 200.000 = 96.000€ χρέος που αντιστοιχεί στην ακίνητη περιουσία που κληρονομείται στην αλλοδαπή και δεν φορολογείται στην Ελλάδα. ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΘΑ ΕΚΠΕΣΤΕΙ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ (Εκπίπτεται μέρος του χρέους που αναλογεί στην κινητή περιουσία που βρίσκεται στο εξωτερικό και φορολογείται στην Ελλάδα με φόρο κληρονομίας):
– Αξία κινητής περιουσίας που βρίσκεται στην αλλοδαπή 80.000€
– Αξία ακίνητης περιουσίας που βρίσκεται στην αλλοδαπή 120.000€

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 200.000€
======
– Συνολικό χρέος του κληρονομουμένου στην αλλοδαπή 210.000€
======
Το χρέος των 210.000€ θα επιμερισθεί σε μέρη ανάλογα των περιουσιών (κινητής και ακίνητης) της αλλοδαπής, δηλαδή:
α) 80.000 Χ 210.000 / 200.000 = 84.000€ χρέος που αντιστοιχεί στην κινητή περιουσία που κληρονομείται στην αλλοδαπή και φορολογείται στην Ελλάδα. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Eπειδή το ποσό του χρέους των 84.000€ είναι μεγαλύτερο από την αξία της κινητής περιουσίας (80.000€), θα εκπεστεί μόνο το ισόποσο των 80.000€. Το υπερβάλλον ποσό του χρέους (4.000€) δεν εκπίπτει και χάνεται φορολογικώς.
β) 120.000 Χ 210.000 / 200.000 = 126.000€ χρέος που αντιστοιχεί στην ακίνητη περιουσία που κληρονομείται στην αλλοδαπή και δεν φορολογείται στην Ελλάδα

Επίσης εκπίπτονται τα παρακάτω βάρη:

Από την αξία της κληρονομιαίας περιουσίας και από κάθε μερίδα κατ’ αναλογία, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά από το διαθέτη, εκπίπτονται:

α) Τα έξοδα δημοσίευσης της διαθήκης,
– Τα έξοδα έκδοσης κληρονομητηρίων
– Τα έξοδα απογραφής της κληρονομιάς.
Η διαθήκη αποβάλλει τούς λόγους της μυστικότητός της μετά τον θάνατο του κληρονομουμένου. Πρέπει να δημοσιοποιηθεί (δημοσιευθεί) το περιεχόμενό της για να αποκαλυφθεί η τελευταία βούλησή του. Η δημοσίευση αυτή γίνεται επίσημα και τα έξοδα της δημοσίευσης αυτής αποτελούν το βάρος της κληρονομιάς, δηλαδή απομειώνουν την αξία της περιουσίας που κληρονομείται. Γι αυτό εκπίπτονται από το ενεργητικό της κληρονομίας.
Κληρονομητήριο είναι η πιστοποίηση του δικαστηρίου της κληρονομιάς ότι ο κληρονόμος έχει δικαίωμα στην κληρονομιά αλλά και πόσο εκτείνεται το δικαίωμα αυτό, πόση είναι η κληρονομική του μερίδα. Τα έξοδα για την έκδοση του κληρονομητηρίου είναι βάρη της κληρονομιάς και εκπίπτονται από το ενεργητικό της.
Αποδοχή της κληρονομιάς με το ευεργέτημα της απογραφής.
Ο κληρονόμος κατά την διαδικασία της αποδοχής της κληρονομιάς έχει το δικαίωμα να την αποδεχθεί με επιφύλαξη, με το ευεργέτημα της απογραφής. Σε ορισμένες περιπτώσεις η αποδοχή της κληρονομιάς θεωρείται από τον νόμο ότι πραγματοποιείται με το ευεργέτημα της απογραφής.
Τέτοιες περιπτώσεις είναι αποδοχή κληρονομιάς ανηλίκων (Α.Κ. 1527), των υπό επιτροπία (Α.Κ. 1650, 1698), των υπό δικαστική αντίληψη (Κ. 1707)
Τα έξοδα για την απογραφή της κληρονομιάς αποτελούν βάρη της κληρονομιάς και εκπίπτονται από το ενεργητικό της. Τέτοια έξοδα είναι:
– Δαπάνες για αίτηση απογραφής στον Ειρηνοδίκη
– Δαπάνες για την έκδοση της σχετικής απόφασης
– Δαπάνες για την κοινοποίηση της απόφασης
– Δαπάνες για τις κοινοποιήσεις της απόφασης
– Δαπάνες για αμοιβές πραγματογνωμόνων
– Δαπάνες για αμοιβή συμβολαιογράφου
– κλπ

β) Τα έξοδα της δίκης για την κήρυξη του κληρονομουμένου ως αφάντου, που αναγνωρίζονται με δικαστικές αποφάσεις.
Η απόφαση εκδίδεται από το δικαστήριο ύστερα από αίτηση κάθε ενδιαφερομένου που έχει δικαιώματα ύστερα από τον θάνατο του αφάντου. Η αίτηση μπορεί να γίνει όταν πιθανολογείται ο θάνατος ενός ανθρώπου επειδή έχει εξαφανιστεί ή επειδή λείπει πολύ καιρό ή βρισκόταν κάποια στιγμή σε κίνδυνο η ζωή του.
Με την απόφασή του περί αφάνειας, το δικαστήριο καταλογίζει τα έξοδα και τα τέλη της δίκης εις βάρος της κληρονομιαίας περιουσίας. Τα έξοδα αυτά εκπίπτουν από το ενεργητικό της κληρονομίας

γ) Τα έξοδα διαχείρισης και εκκαθάρισης της κτήσης που γίνονται στην αλλοδαπή, κατά το ποσό που αυτά βαρύνουν τα περιουσιακά αυτής στοιχεία που φορολογούνται στην Ελλάδα και τα οποία αποδεικνύονται με την οικεία απόφαση του αρμόδιου οργάνου της αλλοδαπής που εκκαθαρίζει την κληρονομιά.
Προκειμένου να ενεργήσει σωστά ο κληρονόμος, θα πρέπει να συγκεντρώσει και να σταθμίσει όλα τα παραπάνω και να σκεφθεί εάν τον συμφέρει ή όχι η αποδοχή της κληρονομίας, ή αν πρέπει να δεχθεί την κληρονομιά με επιφύλαξη (θα αναφερθούμε προσεχώς γι αυτά), ή εάν πρέπει να προχωρήσει στην αποποίηση της κληρονομιάς του.

Β. Στα κληροδοτήματα δεν εκπίπτουν από την κληρονομιά τα χρέη και τα βάρη της
Όσον αφορά τα κληροδοτήματα τονίζεται ότι τα χρέη και τα βάρη δεν είναι εκπεστέα επειδή η κληροδοσία αποτελεί βάρος της κληρονομιάς και επομένως «βεβαρημένος» είναι ο κληρονόμος ή ο καταπιστευματοδόχος ή ο κληροδόχος. Α.Κ.1714

Πηγή: Taxheaven Ορέστης Σεϊμένης – Αλεξάνδρα Γεράγγελου

30 Νοεμβρίου, 2017