Το πλαίσιο των όρων εργασίας των οδηγών – Βιβλίο δρομολογιών

10 Ιανουαρίου, 2019 από Αλέξης Κωτούλας σε ΕΡΓΑΤΙΚΑ - ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑ

1. Βιβλίο Δρομολογίων

Οι ιδιοκτήτες των φορτηγών αυτοκινήτων, τα οποία διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες (Α,Β,Γ) ή οι εκπρόσωποι τους έχουν υποχρέωση να εφοδιάζουν τους οδηγούς με βιβλίο δρομολογίων, ο τύπος του οποίου καθώς και οι αναγκαίες λεπτομέρειες για την τήρηση του καθορίζονται στην αρ. πρωτ. 1173/1980 απόφαση του Υπουργού Εργασίας. Το βιβλίο δρομολογίων ισχύει για τους εργαζόμενους με σχέση εξαρτημένης εργασίας και αποτυπώνει τα χρονικά όρια εργασίας του οδηγού συμπεριλαμβανόμενης της ώρας εκκίνησης και άφιξης του δρομολογίου. Το νομοθετικό πλαίσιο όσον αφορά την τήρηση του βιβλίου αυτού καθορίζεται από την παρ. 1 του άρθρου 4 του ΒΔ 28/4-2-1938 περί κανονισμού ωρών εργασίας του προσωπικού φορτηγών αυτοκινήτων, όπως διαμορφώθηκε με το άρθρο 2, του Π.Δ. 882/10-9-1980 και αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 του Π.Δ. 93/28-6-1986 .

Στην παρ.8 του άρθρου 21 του Ν.3144/2003 ορίζεται ότι η υποχρέωση τήρησης του βιβλίου δρομολογίων, δεν εφαρμόζεται όταν τα φορτηγά αυτοκίνητα οδηγούνται:

α) από τους ιδιοκτήτες ή συνιδιοκτήτες τους, καθώς και από μέλη της οικογένειάς τους,

β) από τους εργαζόμενους με σχέση ή σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου που δεν έχουν προσληφθεί ούτε απασχολούνται στον εργοδότη με την ειδικότητα του οδηγού, αλλά με ειδικότητα άλλη, η άσκηση του έργου της οποίας υποβοηθείται από την οδήγηση φορτηγού αυτοκινήτου.

Κατά συνέπεια οι εργαζόμενοι που έχουν προσληφθεί και απασχολούνται στον εργοδότη με την ειδικότητα του οδηγού και οι οποίοι χρησιμοποιούν ΦΙΧ της εταιρείας πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με βιβλίο δρομολογίων. Το βιβλίο δρομολογίων πρέπει να έχει τόσες σελίδες ώστε ο αριθμός τους να επαρκεί για απασχόληση τουλάχιστον τριών (3) μηνών.

Στο βιβλίο δρομολογίων κάθε σελίδα πρέπει να αντιστοιχεί και σε μια ημέρα οδήγησης. Υπόχρεος για τον εφοδιασμό του οχήματος με το βιβλίο αυτό είναι ο εργοδότης ενώ υπόχρεος για την συμπλήρωση του είναι ο εργαζόμενος-οδηγός.

Με την ολοκλήρωση της ημέρας κόβεται η σελίδα από τον οδηγό και παραδίδεται στον εργοδότη αφού προηγουμένως έχουν υπογράψει και οι δύο. Το στέλεχος του βιβλίου αυτού παραμένει πάντα στο όχημα, προς επίδειξη σε τυχόν έλεγχο από τα αρμόδια όργανα της Επιθεώρησης Εργασίας κ.λπ..

Επισημαίνεται ότι από 12/11/2012, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις της Υποπαραγράφου ΙΑ.13 του Ν.4093/2012, καταργήθηκε η θεώρηση του βιβλίου δρομολογίων από την οικεία Κοινωνική Επιθεώρηση Εργασίας.

Διευκρινίζεται ότι ο μη εφοδιασμός, θεώρηση, φύλαξη βιβλίου δρομολογίων οδηγών φορτηγών αυτοκινήτων συνιστά όσον αφορά την κατηγοριοποίηση, σημαντική παράβαση κατά τα οριζόμενα στην απόφαση του Υπουργείου Εργασίας με Aρ.πρωτ.: 2063/Δ1 632/3-2-2011. Επίσης με την ίδια απόφαση η μη χορήγηση αντιγράφων στον οδηγό του ημερησίου βιβλίου δρομολογίων θεωρείται σημαντική παράβαση.

2. Ταχογράφος

Εκτός από την υποχρεωτική τήρηση του βιβλίου δρομολογίων με τους όρους και τις προϋποθέσεις που παρατίθενται στην ανωτέρω παράγραφο, τα φορτηγά αυτοκίνητα άνω των 3,5 τόνων έχουν υποχρέωση τήρησης και συσκευής ελέγχου (Ταχογράφο). Η εν λόγω υποχρέωση προκύπτει από τον Κανονισμό 3821/85 (ΕΟΚ) όπως τροποποιήθηκε με τους κανονισμούς 2135/98 και 561/2006 και τέλος με τον Κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 165/2014.

Ως «ταχογράφος» ή «συσκευή ελέγχου», νοείται ο εξοπλισμός που προορίζεται για εγκατάσταση σε οχήματα οδικών μεταφορών για αυτόματη ή ημιαυτόματη απεικόνιση, καταγραφή, εκτύπωση, αποθήκευση και έκδοση στοιχείων που αφορούν στην κίνηση, περιλαμβανομένης της ταχύτητας, αυτών των οχημάτων, σύμφωνα με το άρθρο 4 παρ. 3, του Κανονισμού 561/2006 και στοιχείων για ορισμένες περιόδους δραστηριότητας των οδηγών τους.

Η συσκευή αυτή καταγράφει τα στοιχεία που προβλέπουν οι ρυθμίσεις του σχετικού Κανονισμού, μεταξύ των οποίων και τα χρονικά όρια του οδηγού και του συνοδηγού.

Οι ψηφιακοί ταχογράφοι καταγράφουν αξιόπιστα και με ακρίβεια τα δεδομένα σχετικά με τον οδηγό, τη δραστηριότητα του οδηγού και το όχημα.

Αναλυτικότερα, καταγράφουν τα ακόλουθα δεδομένα:

α) τη διανυθείσα απόσταση και την ταχύτητα του οχήματος,

β) την καταμέτρηση του χρόνου,

γ) τα σημεία θέσης

δ) τα στοιχεία ταυτότητας του οδηγού,

ε) τη δραστηριότητα του οδηγού,

στ) τα δεδομένα ελέγχου, βαθμονόμησης και επισκευής του ταχογράφου, μεταξύ των οποίων και τα στοιχεία του συνεργείου,

ζ) τα συμβάντα και αστοχίες (Άρθρο 4, Κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 165/2014).

3. Υπερεργασία – Υπερωρία – Βιβλίο υπερωριών

Το συμβατικό ωράριο των οδηγών φορτηγών αυτοκινήτων είναι σαράντα (40) ώρες την εβδομάδα, ενώ το αντίστοιχο νόμιμο προκειμένου για πενθήμερη απασχόληση ανέρχεται σε σαράντα πέντε (45) ώρες. Οι πέντε επιπλέον ώρες του συμβατικού ωραρίου, δηλαδή η 41η, 42η, 43η, 44η, και η 45η ώρα εβδομαδιαίας εργασίας ορίζονται ως υπερεργασία και αμείβεται με προσαύξηση 20%. Η υπερεργασιακή απασχόληση απόκειται στην κρίση του εργοδότη και, εφόσον ζητηθεί από τον τελευταίο, ο εργαζόμενος υποχρεούται να την παράσχει. Η απασχόληση του οδηγού πέραν του νόμιμου εβδομαδιαίου ωραρίου των σαράντα πέντε (45) ωρών προκειμένου για πενθήμερη εργασία είναι υπερωρία. Μισθωτοί απασχολούμενοι υπερωριακά δικαιούνται για κάθε ώρα νόμιμης υπερωρίας και μέχρι τη συμπλήρωση εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά σαράντα τοις εκατό (40%).

Η αμοιβή για την πέραν των εκατόν είκοσι (120) ωρών ετησίως νόμιμη υπερωριακή απασχόληση είναι το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά εξήντα τοις εκατό (60%). Επισημαίνεται ότι υπερωρία υφίσταται όχι μόνον όταν γίνεται υπέρβαση του νομίμου εβδομαδιαίου ωραρίου αλλά και όταν γίνεται υπέρβαση του νομίμου ημερησίου ωραρίου. Το νόμιμο ημερήσιο ωράριο εργασίας είναι κατά κανόνα το 9ωρο, για τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε πενθήμερη εβδομαδιαία βάση (άρθρο 6 της ΕΓΣΣΕ 26/2/1975). Αυτό σημαίνει ότι η υπέρβαση εντός της ιδίας ημέρας του 9ώρου (στο πενθήμερο) συνιστά υπερωρία, ακόμη και αν δεν πραγματοποιείται κατά την εβδομάδα υπέρβαση των 45 ωρών (στο πενθήμερο) και αμείβεται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ.10 του άρθρου 74, του Ν.3863/2010.

Πέραν της υπερεργασίας επιτρέπεται η υπέρβαση του νομίμου ημερησίου ωραρίου των οδηγών έως δυο (2) ώρες ημερησίως και έως 120 ώρες το έτος στο πλαίσιο της υπερωριακής απασχόλησης κατά τα οριζόμενα στην περίπτωση 2, της υποπαραγράφου ΙΑ.13του άρθρου πρώτου του Ν.4093/2012. Σε κάθε περίπτωση μη νόμιμης υπερωριακής εργασίας (κατ΄ εξαίρεση υπερωρίας), για κάθε ώρα κατ΄ εξαίρεση υπερωρίας ο μισθωτός δικαιούται αποζημίωση ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά ογδόντα τοις εκατό (80%). Οι εργοδότες, οι οποίοι απασχολούν εργαζόμενους με σχέση εξαρτημένης εργασίας που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους εκτός της έδρας της επιχείρησης, σε περιοχές στις οποίες, δεν διαθέτουν υποκαταστήματα, οφείλουν να προμηθεύουν τους εργαζόμενους αυτούς, πριν την έναρξη απασχόλησης τους, με αντίγραφο/απόσπασμα του «Ειδικού Βιβλίου υπερωριών», το οποίο τηρείται, με ευθύνη του εργοδότη, στο χώρο εργασίας και επιδεικνύεται σε περίπτωση ελέγχου από τα αρμόδια ελεγκτικά όργανα προκειμένου να καθίσταται δυνατός ο έλεγχος τόσο της ορθής συμπλήρωσης του, όσο και της νομότυπης και εντός των προβλεπόμενων ορίων πραγματοποιθείσας υπερωριακής απασχόλησης (ΥΑ 11921/253/11-4-2014).

Διευκρινίζεται ότι ο εργοδότης οφείλει να καταγράφει υποχρεωτικά και οπωσδήποτε πριν από την έναρξη πραγματοποίησης τους, τις νόμιμες υπερωρίες στο ειδικό αυτό βιβλίο. Στο Ειδικό Βιβλίο Υπερωριών που τηρείται από τον εργοδότη θα πρέπει να καταχωρείται υποχρεωτικά πριν την έναρξη πραγματοποίησής της η προβλεπόμενη νόμιμη κατά την ισχύουσα νομοθεσία υπερωριακή απασχόληση εργαζομένων. H υποχρέωση αυτή, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να καταχωρείται, εκ των προτέρων, ή βάσει προγραμματισμού, πιθανώς πραγματοποιηθησόμενη υπερωριακή απασχόληση του προσωπικού, αλλά η υπερωρία που, δεδομένων των συνθηκών, είναι βέβαιο ότι θα πραγματοποιηθεί. Ευνόητο είναι ότι η καταγραφή της ώρας λήξης της πραγματοποιηθείσας υπερωριακής απασχόλησης θα καταχωρείται στο Ειδικό Βιβλίο με το πέρας αυτής (Έγγραφο Υπουργείου Εργασίας 13146/37/6-4-2015). Οι όροι και οι προϋποθέσεις τήρησης και ορθής συμπλήρωσης του ειδικού βιβλίου υπερωριών καθορίζονται από την παρ. 1, του άρθρου 80, του Ν.4144/2013 όπως ισχύει μετά την έκδοση της παρ. 1Β του άρθρου 55 του Ν.4310/2014. Επιπρόσθετα ο εργοδότης οφείλει να γνωστοποιεί στο Πληροφοριακό Σύστημα «Εργάνη» μέσω του εντύπου Ε8 – Γνωστοποίηση πραγματοποιηθείσας υπερωριακής απασχόλησης, το σύνολο των νομίμων και εντός των προβλεπόμενων ορίων, υπερωριών που πραγματοποίησαν οι εργαζόμενοι κατά τον προηγούμενο μήνα. Το «ειδικό βιβλίο υπερωριών» συνεχίζει να είναι αθεώρητο και η τήρηση του είναι υποχρεωτική ανεξάρτητα από το εάν απασχολείται ή όχι υπερωριακά ο εργαζόμενος.

4. Όροι αμοιβής

H Διαιτητική Απόφαση 37/2010 που καθόριζε τους όρους αμοιβής και εργασίας των οδηγών φορτηγών έχει καταγγελθεί από 15/3/2012, δεν έχει υπογραφεί νέα συλλογική ρύθμιση για τους οδηγούς, με αποτέλεσμα να έχει περιέλθει σε μετενέργεια και να μην είναι πλέον σε ισχύ. Στην περίπτωση αυτή που δεν είναι σε ισχύ μια συλλογική σύμβαση, οι όροι αμοιβής και εργασίας των εργαζομένων με καθεστώς εξαρτημένης εργασίας οδηγών, καθορίζονται από ατομικές συμβάσεις εργασίας που δεν επιτρέπεται να ορίζουν μηνιαίες τακτικές αποδοχές πλήρους απασχόλησης κατώτερες από το νομοθετικώς καθορισμένο κατώτατο μισθό. Επισημαίνεται ότι ο νόμιμος νομοθετημένος κατώτατος μισθός αφορά τους υπαλλήλους όλης της χώρας, των οποίων η αμοιβή δεν ρυθμίζεται από συλλογική σύμβαση εργασίας (Άρθρο 103, Ν.4172/2013 ).

5. Χρονικά όρια απασχόλησης

Τα χρονικά όρια εργασίας των οδηγών φορτηγών αυτοκινήτων στην Ελλάδα καθορίζονται από τον Κανονισμό (ΕΚ) 561/2006, από το ΠΔ 167/2006, από το ΒΔ 28.1/4-2-1938. Ειδικότερα στο άρθρο 4 του Κανονισμού( ΕΚ) 561/2006 ορίζεται ότι:

• «κανονική περίοδος εβδομαδιαίας ανάπαυσης» είναι κάθε περίοδος ανάπαυσης, διάρκειας τουλάχιστον 45 ωρών,
• «μειωμένη περίοδος εβδομαδιαίας ανάπαυσης» είναι κάθε περίοδος ανάπαυσης χωρίς διακοπή διάρκειας μικρότερης των 45 ωρών, η οποία μπορεί, με την επιφύλαξη των όρων της παρ.6 του άρθρου 8 να συντομευθεί σε τουλάχιστον 24 συνεχόμενες ώρες.
• Επίσης, στο `Αρθρο 6 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 561/2006 ορίζεται ότι:
• Ο ημερήσιος χρόνος οδήγησης δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 9 ώρες. Ωστόσο, ο ημερήσιος χρόνος οδήγησης μπορεί να παρατείνεται σε 10 ώρες κατ΄ ανώτατο όριο, όχι περισσότερες από δύο φορές στη διάρκεια της εβδομάδας.
• Ο εβδομαδιαίος χρόνος οδήγησης δεν υπερβαίνει τις 56 ώρες και δεν έχει ως αποτέλεσμα την υπέρβαση του μέγιστου εβδομαδιαίου χρόνου εργασίας, όπως καθορίζεται στην οδηγία 2002/15/ΕΚ.

Ο συνολικός χρόνος οδήγησης, ο οποίος σωρεύεται κατά τη διάρκεια δύο διαδοχικών εβδομάδων, δεν υπερβαίνει τις 90 ώρες.

Επιπρόσθετα, στο άρθρο 8, του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 561/2006 ορίζονται τα εξής: «Κατά τη διάρκεια δεκαπενθημέρου, ο οδηγός πρέπει να λαμβάνει τουλάχιστον:

• δύο κανονικές περιόδους εβδομαδιαίας ανάπαυσης, ή
• μία κανονική περίοδο εβδομαδιαίας ανάπαυσης και μία μειωμένη περίοδο εβδομαδιαίας ανάπαυσης διάρκειας τουλάχιστον 24 ωρών, ωστόσο, η μείωση πρέπει να αντισταθμίζεται με ισοδύναμη ανάπαυση που λαμβάνεται συνολικά πριν από το τέλος της τρίτης εβδομάδας που έπεται της εν λόγω εβδομάδας.
• Μια περίοδος εβδομαδιαίας ανάπαυσης πρέπει να αρχίζει το αργότερο μόλις συμπληρωθούν έξι συνεχόμενα εικοσιτετράωρα από το τέλος της προηγούμενης περιόδου εβδομαδιαίας ανάπαυσης.

Ειδικά για τις διεθνείς μεταφορές ο ημερήσιος χρόνος οδήγησης δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 9 ώρες, ωστόσο μπορεί να παρατείνεται σε 10 ώρες κατ΄ ανώτατο όριο όχι περισσότερες από 2 φορές στη διάρκεια μιας εβδομάδας. Όσον αφορά τη μέγιστη εβδομαδιαία διάρκεια εργασίας, στο άρθρο 6, του ΠΔ 88/1999 ορίζονται τα εξής: «Με την επιφύλαξη των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας ο χρόνος εβδομαδιαίας εργασίας των μισθωτών δεν μπορεί να υπερβαίνει ανά περίοδο το πολύ τεσσάρων (4) μηνών τις σαράντα οκτώ (48) ώρες κατά μέσο όρο, συμπεριλαμβανομένων των υπερωριών. Οι περίοδοι ετήσιας άδειας μετ΄ αποδοχών, και οι περίοδοι αδείας ασθενείας δεν συνεκτιμώνται ή είναι ουδέτερες, όσον αφορά τον υπολογισμό του μέσου όρου». Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 3 του ΠΔ 88/1999 όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. ΙΑ14(2) του άρθρου 1 του Ν.4093/12-11-2012, «για κάθε περίοδο είκοσι τεσσάρων (24) ωρών, η ελάχιστη ανάπαυση δεν μπορεί να είναι κατώτερη από έντεκα (11) συνεχείς ώρες. Η περίοδος των 24 ωρών αρχίζει την 00:01 και λήγει την 24:00 ώρα».

6. Ημέρες εβδομαδιαίας εργασίας

Το πενθήμερο προεβλέπετο για τους οδηγούς βάσει σχετικού όρου της συλλογικής τους ρύθμισης.

Ειδικότερα στην παρ.6 της ΔΑ 40/1985 ορίζετο ότι «Οι οδηγοί φορτηγών αυτοκινήτων απασχολούνται επί πενθήμερο εβδομαδιαίως και οι ημέρες αναπαύσεως είναι συνεχόμενες». Όμως η ΔΑ 37/2010 που καθόριζε τους όρους αμοιβής και εργασίας των οδηγών φορτηγών έχει καταγγελθεί από 15/3/2012, δεν έχει υπογραφεί νέα συλλογική ρύθμιση για τους οδηγούς, με αποτέλεσμα να έχει περιέλθει σε μετενέργεια και να μην είναι πλέον σε ισχύ. Κατόπιν τούτου, μια επιχείρηση μπορεί να προσλάβει ένα οδηγό και στην ατομική σύμβαση εξαρτημένης εργασίας που θα υπογραφεί από αμφότερους τους συμβαλλόμενους (εργοδότη και εργαζόμενο) να αναγράφεται ότι οι μη μισθολογικοί όροι θα διέπονται από τις γενικές ρυθμίσεις της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ) και τις ειδικές ρυθμίσεις του Κανονισμού (ΕΚ) 561/2006, του ΠΔ 167/2006, του ΒΔ 28.1/4-2-1938 κ.λπ.. Επισημαίνεται ότι δεν υπάρχει υποχρέωση εφαρμογής πενθημέρου από τη διάταξη του άρθρου 4 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ.561/2006. Απλά πρέπει να τηρούνται οι περίοδοι εβδομαδιαίας ανάπαυσης καθώς και οι λοιπές προϋποθέσεις που τίθενται από τον εν λόγω κανονισμό (κατά τα αναγραφόμενα στην παράγραφο «Χρονικά όρια απασχόλησης» του παρόντος άρθρου) καθώς και από τις γενικές διατάξεις του εργατικού δικαίου περί χρονικών ορίων εργασίας.

7. Διάλειμμα εργασίας

Ως διάλειμμα νοείται η περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας ο οδηγός αναπαύεται και δεν επιτρέπεται να οδηγεί ή να εκτελεί κάποια άλλη εργασία.

Σύμφωνα με το `Αρθρο 6 του Κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 561/2006 «Μετά από περίοδο οδήγησης τεσσερισήμισι ωρών, ο οδηγός κάνει διάλειμμα 45 τουλάχιστον λεπτών χωρίς διακοπή, εκτός εάν λάβει περίοδο ανάπαυσης. Το διάλειμμα αυτό μπορεί να αντικαθίσταται από διάλειμμα τουλάχιστον 15 λεπτών, που ακολουθείται από διάλειμμα τουλάχιστον 30 λεπτών, τα οποία κατανέμονται μέσα στην περίοδο οδήγησης κατά τρόπον ώστε να γίνονται σεβαστές οι διατάξεις του πρώτου εδαφίου». O χρόνος του διαλείμματος των οδηγών, όσον αφορά το εάν αν παρατείνει τον ημερήσιο χρόνο εργασίας ή αν θεωρείται κανονικά ως χρόνος εργασίας, επισημαίνεται ότι είναι προϊόν συμφωνίας που πρέπει να καθορίζεται με σχετικό όρο στην ατομική σύμβαση εργασίας. Αν δεν προβλέπεται κάτι διαφορετικό από ΣΣΕ, Κανονισμό Εργασίας, ατομική σύμβαση εργασίας, ο χρόνος του διαλείμματος παρατείνει τον ημερήσιο χρόνο εργασίας.

Με βάση τα ανωτέρω εκτεθέντα μπορεί να καταρτισθεί ένα ημερήσιο πρόγραμμα ωρών εργασίας επί πενθήμερης εργασίας όπου το διάλειμμα θα παρατείνει τον ημερήσιο χρόνο είναι ως εξής:

Το διάλειμμα των 45 λεπτών μπορεί να αντικαθίσταται από διάλειμμα 15 λεπτών που ακολουθείται από διάλειμμα 30 λεπτών. Αυτά τα διαλείμματα πρέπει να είναι κατανεμημένα με αυτή τη σειρά εντός της περιόδου των 4,5 ωρών όπως αναλυτικά παρατίθεται στον κάτωθι πίνακα.